‘Vroegtijdige betrokkenheid is de sleutel’

Van der Pol was nauw betrokken bij de planvoorbereiding van het Zandkasteel, een transformatie van het oude ING-gebouw in Amsterdam naar een tweede locatie voor de Amsterdamse Internationale School. “Een traditionele aanbesteding bleek niet geschikt, omdat het bestaande gebouw vanaf een voorlopig ontwerp technisch volledig uitgewerkt moest worden, terwijl er ook grip op techniek en budget moest blijven,” vertelt Van der Pol. “De gemeente Amsterdam koos voor een bouwteam-constructie waarbij de aannemer vroegtijdig werd betrokken voor input, het realiseren van duurzaamheidsdoelen en het reserveren van uitvoeringscapaciteit. Deze aanpak bespaarde veel tijd in de voorbereiding in vergelijking met een traditionele aanbesteding voor zo’n complex plan.”

Bij circulair bouwen is het volgens Van der Pol belangrijk om zo vroeg mogelijk de inzittende materialen te beoordelen. Dat deden ze aan de hand van een oogstlijst: “De oogstlijst was een goede voorbereiding op het werk. Het kostte veel tijd, maar het kan in software worden doorgevoerd. We hebben ook het gebouw ingescand, zodat we op schaal konden zien welke materialen eruit zouden komen. Zo konden we hergebruik koppelen aan het ontwerp. Dit gaf onder andere inzicht in wanden en installaties. Als bijvoorbeeld een wand verplaatst kan worden in plaats van vervangen, levert dit zowel ecologische als financiële voordelen op. Maar dit kost veel tijd, dus vandaar dat vroegtijdige betrokkenheid daarin wel een sleutel is.

De afweging van oude en nieuwe materialen kwam ook bij de opdrachtgever vandaan, in samenspraak met ons," vertelt Van der Pol over het Zandkasteel. Hiermee legden ze de basis van multifunctioneel en multidisciplinair samenwerken om zo tot een optimaal uitvoeringsplan te komen.

Multifunctioneel werken en circulair bouwen trok al de aandacht van Janine Bos, Coördinator Duurzaamheid en Milieu, toen zij nog in de energiebranche werkte. “In 2023 was ik op persoonlijke titel bij de Future Search Circulair Herinrichten. Ik heb het als een intensieve, maar leuke activiteit ervaren. Voor mij was het echt om uit te vinden of ik hier verder in wilde. En de rest is geschiedenis. De gebruikte werkvorm zorgde ervoor dat we gestructureerd aan de vier actielijnen hebben gewerkt. En het stimuleert ook om er na de tweedaagse mee verder te gaan. We hebben nog steeds bijeenkomsten die mij elke keer weer iets brengen. Als er weer een soort project als het Zandkasteel komt, is het voor mij het uitgelezen moment om mijn ervaring met bijvoorbeeld de flowchart in te zetten. De flowchart is ervoor om in een vroeg stadium in gesprek te gaan met de stakeholders bij een project rondom circulaire herinrichting. Het doorlopen van de chart draagt bij aan een zo laag mogelijke milieu-impact van het project.”

Bij toekomstige circulaire bouwprojecten als het Zandkasteel benadrukt Van der Pol het belang van gemotiveerde samenwerkingspartners en het kijken naar lange-termijnwaarden. “Belangrijk zijn partijen die intrinsiek gemotiveerd zijn en dezelfde waarden nastreven. Die niet alleen naar budget kijken, maar samen met de opdrachtgever ook naar kaders zoals levensduur, onderhoudscyclus, duurzaamheidsaspect en hergebruik. Deze werkwijze leidt tot afgewogen keuzes. “Dat geldt voor alle disciplines,” voegt Bos toe, “daarom is het ook wel waardevol dat we een zo lang mogelijke samenwerking met onze partners hebben.”

De juiste data helpt bij het onderbouwen van argumenten om opdrachtgevers te overtuigen om duurzame keuzes te maken. “Vroegtijdige betrokkenheid is daarin de sleutel,” herhaalt Van der Pol, “als je materialen hebt die je wil hergebruiken in je project, dan moet je ook afspraken maken over het demonteren en remonteren en de tussentijdse opslag. Een goed voorbeeld is de opslag van de plafondplaten in het Zandkasteel. Die zijn er als eerste uitgehaald, maar in de realisatie hadden we die pas als laatste nodig.” Hergebruik effectief organiseren is een complex proces en vraagt ook om meer inzicht in het complete materiaalgebruik. “Daar zijn we mee bezig, maar hoe dat allemaal moet, dat weten we nu nog niet,” erkent Van der Pol.

“De Future Search heeft me laten zien hoe belangrijk een ‘common ground’ is om mensen in actie te krijgen. Dit besef helpt me vooral als verklaring waarom de verduurzaming van de bouw soms nog traag gaat en hoe polarisering dit ook afremt,” zegt Bos. De commercieel manager sluit aan: “Je kunt niet in je eentje roepen in de woestijn, maar als opdrachtgevers niet voor circulariteit en duurzaamheid willen betalen, dan trekken we vaak aan het kortste eind. Wet- en regelgeving zijn noodzakelijk om iedereen in de keten in de juiste richting te sturen.” Opdrachtgevers nemen dit steeds meer mee in hun bedrijfsvoering omdat ze op den duur steeds strenger worden aangepakt en moeten gaan betalen voor datgene wat ze vervuilen. Ook producenten gaan steeds milieuvriendelijker te werk, zodat materialen bijvoorbeeld als grondstoffen hergebruikt worden. Van der Pol: “Nu gaan we veel meer gezamenlijk de overstap aan naar duurzaamheid en circulair bouwen.”

“Daar wordt dataverzameling steeds belangrijker,” vult Bos aan. Data en wetgeving vormen in haar ogen de drijfveren van het gezamenlijke belang binnen de hele bouwsector. Beiden onderstrepen dat het noodzakelijk is om gezamenlijke belangen helder te definiëren en in het proces te verankeren, door zo vroeg mogelijk samen te werken met de juiste partners in de keten.